Zamek Ogrodzieniec

Jura Krakowskao-Częstochowska to kraina pełna przepięknych wapiennych skał oraz wielu zamków należących do "Szlaku Orlich Gniazd". Miałam okazję podziwiać niektóre z nich, inne mam nadzieję kiedyś zwiedzić. Z tych, które zobaczyłam szczególnie zapadł mi w pamięć Zamek Ogrodzieniec, a właściwie jego ruiny. Ich wielkość świadczy o ogromie pierwotnej budowli. 

Zamek Ogrodzieniec leży na najwyższym wzniesieniu Jury - Górze Janowskiego - zwanej także Górą Zamkową i liczącą sobie 516 m n.p.m.. Wzniesienie położone jest na terenie wsi Podzamcze. 

Pierwsza budowla powstała w XII wieku. Było to niewielkie grodzisko z trzech stron osłonięte skałami. Jednak trudne do zdobycia i stąd zwane "Wilczą Szczęką". Znajdowała się ona w rękach rodu Włodków Sulimczyków. W 1241 roku podczas najazdy Tatarów grodzisko to zostało całkowicie zniszczone. Na jego miejscu Włodkowie postawili w połowie XIV wieku gotycki zamek również wkomponowany w otaczające go z trzech stron skały.  Obwód zamykał wysoki kamienny mur, a wejście prowadziło przez wąską szczelinę między skałami. Jeden z rodu Włodków, Baltazar, brał udział w rokowaniach polsko-krzyżackich w 1414 roku. 

W rękach rodu zamek przetrwał do 1470 roku kiedy to został sprzedany bogatym mieszczanom krakowskim Salmonowiczom. W następnych latach zamek dość często zmieniał właścicieli. Byli to kolejno Rzeszowscy, Pileccy, Chełmińscy. W 1523 roku zamek przeszedł w ręce Jana Bonera burgrabiego i żupnika krakowskiego.Bonerowie byli w tym czasie bogatą i wpływową rodziną mieszczańską. Wywodzili się z Alzacji, do Polski przybyli w połowie XV wieku i osiedlili się najpierw we Wrocławiu, a następnie w Krakowie. Tu dość szybko wzbogacili się na papierniach. W 1514 roku otrzymali szlachectwo. Za panowania Zygmunta I Starego Jan Boner był jednym z tych doradców królewskich bez których król nie mógł się wprost obejść. 

Zamek Ogrodzieniec został gruntownie przebudowany w latach 1532-1547 przez Seweryna Bonera bratanka Jana Bonera. Zamek uzyskał wtedy renesansowy wygląd i stał się jedną z najpiękniejszych  siedzib śmiało konkurującą z Wawelem. jego przestronne sale wypełnione były cudnymi arrasami, gobelinami, mahoniowymi i hebanowymi meblami. Większość sprzętów i ozdobnych przedmiotów sprowadzili Bonerowie z zagranicy. Nie na darmo zwano więc tę siedzibę "małym Wawelem". 

W 1562 roku zamek przeszedł w ręce Jana Firleja męża córki Seweryna, Zofii. Firlejowie nadali wnętrzu barokowy  charakter. 

 W 1587 roku zamek został zdobyty przez wojska arcyksięcia Maksymiliana podczas elekcji, która odbywała się po śmierci Stefana Batorego.

W 1655 roku zamek ucierpiał znacznie podczas najazdu wojsk szwedzkich. Szwedzi przez dwa lata stacjonowali na zamku, zniszczeniu uległy południowe mury zamkowe. 

W 1669 roku nowym właścicielem zamku został Stanisław Warszycki kasztelan krakowski. Była to bardzo ciekawa i kontrowersyjna postać. Z jednej strony Warszycki dał się poznać jako wielki patriota. Podczas "potopu" szwedzkiego był jednym z nielicznych, którzy pozostali wierni Janowi Kazimierzowi i nie oddali swych dóbr Szwedom. Wsławił się także podczas obrony Jasnej Góry. Podobno dostarczył do klasztoru 12 armat i stado bydła. W swoim zamku w Dankowie gościł Jana Kazimierza i Marię Ludwikę, jego żonę, oraz Stefana Czarnieckiego. 

Z drugiej strony mówiło się dużo o jego zaciętym i okrutnym charakterze. Miał jakoby torturować swoich poddanych. Podobno publicznie kazał chłostać swoją żonę, stojąc i napawając się krzykami nieszczęsnej. Był też ogromnie chciwy i skąpy. Do dziś przetrwały podania o wielkich skarbach ukrytych w zamku. Miał to być jakoby posag jego córki Barbary, który jej obiecał, a którego podobno nigdy nie przekazał. Okoliczna ludność podejrzewała go o konszachty z samym diabłem. Jedna z legend dotyczących zamku Ogrodzieniec opowiada o wielkim czarnym psie, który nocami kreci się po ruinach pobrzękując trzymetrowym łańcuchem. Tym psem ma być właśnie kasztelan, który w ten sposób próbuje  odstraszyć śmiałków chcących zawładnąć jego skarbem. 

Warszycki naprawił uszkodzenia na zamku, ale już w 1702 roku wojska króla szwedzkiego Karola XII ponownie go zrujnowały. Mający wtedy miejsce pożar zniszczył ponad połowę zabudowań. Do dawnej świetności zamek już nie wrócił. Kolejni właściciele: Męcińscy i Jaklińscy coraz mniej dbali o niego. Ostatecznie opuszczono go w 1810 roku. Zamek popadł w całkowitą ruinę. Okoliczni mieszkańcy zaczęli go rozbierać wykorzystując cegły do innych budowli. Na początku XX wieku właścicielem zamku został chłop Ludwik Kozłowski, który rozsprzedał kolejną część jako budulec. Ostatnimi właścicielami była rodzina Wołczyńskich.

Po II wojnie światowej zamek znacjonalizowano. W latach 1949-1973 odbyły się tu prace konserwatorsko-archeologiczne. Ruiny zamku w 1973 roku udostępniono zwiedzającym. 

Choć w ruinie zamek robi imponujące wrażenie. Z wielkim przejęciem chodziliśmy po jego dziedzińcach, wspinaliśmy się na wieżę. Niestety nie zobaczyliśmy ekspozycji umieszczonych wewnątrz. 

Moim zdaniem naprawdę warto zobaczyć te potężne ruiny.

Adwent czyli oczekiwanie na przyjście Jezusa

Jutro* pierwsza niedziela Adwentu czyli czasu, w którym przygotowujemy się na przyjście Jezusa.

Słowo Adwent pochodzi od łacińskiego sława adventus, które oznacza przyjście, przybycie. Jest to czas radosnego oczekiwania na przyjście Jezusa. W kościele katolickim rozpoczyna się on w pierwszą niedzielę po uroczystości Chrystusa Króla czyli pomiędzy 27 listopada a 3 grudnia. Trwa od 23 do 28 dni, z których cztery zawsze są niedzielami. Pierwsza niedziela Adwentu jest początkiem roku liturgicznego. Adwent kończy się 24 grudnia czyli w Wigilię.

Adwent dzieli się na dwa podokresy. Pierwszy trwa od pierwszej niedzieli Adwentu do 16 grudnia. Jest to czas, w którym czytane są te fragmenty Pisma Świętego, które przygotowują nas do ponownego przyjścia Jezusa na końcu świata.

Drugi trwa od 17 do 24 grudnia. Jest to okres bezpośredniego przygotowania do świąt Bożego Narodzenia.

Kolorem szat liturgicznych w okresie Adwentu jest fiolet. Oznacza to, że ksiądz  odprawia mszę św. w fioletowym ornacie. Wyjątkiem jest trzecia niedziela Adwentu zwana Niedzielą Różową lub Niedzielą Gaudete (od słów antyfony na wejście Gaudete in Domino czyli radujcie się w Panu). Jest to niedziela radości z zapowiadanego przyjścia Jezusa i odkupienia jakie przynosi. Dlatego szaty liturgiczne mogą być wyjątkowo koloru różowego.

Początki Adwentu sięgają IV wieku. Wtedy to w Hiszpanii i Galii wprowadzono trzytygodniowy okres przygotowania do świąt Bożego Narodzenia. Łączył się on z postem i praktykami ascetycznymi. W Rzymie pojawił się on dopiero w VI wieku. Trwał już cztery tygodnie, lecz był czasem radosnego oczekiwania na przyjście Pana co przejawiało się brakiem postu i innych praktyk umartwiających ciało.

Papież Grzegorz Wielki na przełomie VI i VII wieku ujednolicił liturgiczne zalecenia dotyczące obchodzenia Adwentu łącząc w nich tradycję galijską i rzymską. Od IX wieku Adwent nabrał też charakteru eschtologicznego czyli oczekiwania na przyjście Jezusa na końcu świata. Ukształtował się wtedy Adwent jaki obchodzimy do dziś.

Adwent to czas oczekiwania. To oczekiwanie ma trzy znaczenia: jest to łączenie się ze wszystkimi pokoleniami, które oczekiwały na przyjście Mesjasza, bezpośrednie oczekiwanie na święta Bożego Narodzenia oraz oczekiwanie na przyjście Pana na końcu świata.

Bibilijnymi przewodnikami po Adwencie są:

• starotestamentowy  prorok Izajasz zapowiadający przyjście na świat Mesjasza
• Jan Chrzciciel, który będąc "głosem wołającym" bezpośrednio przygotowywał Izraelitów na przyjście Jezusa
• Maryja, która w szczególny sposób oczekiwała na przyjście Jezusa, nie tylko jako Mesjasza i Syna Bożego, ale także Jej Syna.

Maryja jest zresztą szczególnie czczona w okresie Adwentu. To Ona bowiem wysłuchała słów Archanioła Gabriela i wypowiedziała swoje "fijat" czyli "tak". "Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według Twego słowa" - te słowa wypowiedziane przez Matkę Jezusa są dla nas drogowskazem postępowania w naszym życiu, godzenia się z wolą Pana. Maryja jest więc dla nas przykładem posłuszeństwa wobec Boga.

W okresie Adwentu w dni powszednie odprawiane są msze wotywne poświęcone Matce Bożej. Od pierwszych słów pieśni często śpiewanej na wejście - Rorate coeli, desuper... (Niebiosa rosę spuście...) - zwane są one Roratami. Msze te odprawia się przed wschodem słońca jako znak, że na świecie panowały ciemności grzechu przed przyjściem Chrystusa, który jest Światłością. Rozpoczynają się one w ciemnej świątyni oświetlonej jedynie lampionami przyniesionymi przez wiernych oraz świecami zapalonymi na ołtarzu.

Dopiero podczas śpiewu uroczystego hymnu Chwała na wysokości Bogu zapalają się w kościele pozostałe światła. W czasie odprawiania mszy św. roratniej zapala się dodatkową świecę, która symbolizuje Maryję. Wykonana jest ona z białego bądź żółtego wosku i przystrojona białą lub niebieską wstążką oraz zielonymi gałązkami. Ustawia się ją w prezbiterium obok ołtarza, na samym ołtarzu bądź na ołtarzu poświęconym Maryi.

Według podania zwyczaj odprawiania Rorat wprowadziła św. Kinga żona księcia Bolesława Wstydliwego. Przekazy historyczne wspominają o pewnym zwyczaju. Przed rozpoczęciem mszy do ołtarza podchodził król z pięknie ozdobioną świecą i umieszczał ją w lichtarzu. Za nim czynność tę powtarzali przedstawiciele wszystkich stanów: Prymas Polski, senator, szlachcic, rycerz, mieszczanin, chłop. Każdy z nich zapalając świecę wypowiadał słowa "Gotowy jestem na sąd Boży".

Roraty są jednym z najpiękniejszych nabożeństw i cieszą się w Polsce dużą popularnością.

Z Adwentem kojarzy nam się także wieniec adwentowy. Jest to stosunkowo nowy zwyczaj wprowadzony początkowo w kościele ewangelickim w Niemczech. W 1839 roku pastor Johann Hinrich Wichern, prowadzący w swojej parafii szkołę-przytułek dla sierot, postanowił  na początku Adwentu przystroić świetlicę tak by wprowadzić nastrój sprzyjający modlitwie. W tym celu umieścił nas kole o średnicy około 2 metrów 24 małe świeczki, które miały być zapalane każdego dnia Adwentu podczas wspólnych modlitw.  Z czasem 24 świece zostały zastąpione czterema większymi świecami symbolizującymi cztery niedziele Adwentu. Zaczęto także przystrajać koło zielonymi gałązkami. Zwyczaj ten szybko przyjął się w Niemczech, najpierw w kościele ewangelickim, potem stopniowo przejmował go kościół katolicki. W Polsce zwyczaj ten przyjął się dopiero po I wojnie światowej (w 1925 roku). Początkowo wieńce adwentowe ubierano wyłącznie w kościołach. Od pewnego czasu zwyczaj ten zagościł w domach.

Wieniec wiesza się na wstążkach u sufitu bądź ustawia na widocznym miejscu np. na stole. W każdą niedzielę Adwentu zapala się kolejną świecę. W Wigilię pala się wszystkie cztery. Ostatnio przyjęło się umieszczanie w Wigilię pośrodku wieńca świecy Wigilijnego Dzieła Pomocy Dzieciom.

Bardzo bogata i ciekawa jest symbolika wieńca adwentowego. Świece, jak już wspominałam, symbolizują cztery kolejne niedziele Adwentu. Dlatego najczęściej umieszcza się trzy świece fioletowe i jedną różową (kolor szat liturgicznych). Często spotykane są także świece koloru czerwonego symbolizującego radosne oczekiwanie na przyjście Jezusa.

Wieniec  oplata się zimozielonymi gałązkami. Najczęściej są to gałązki sosny, świerku czy jodły. Kolor zielony jest symbolem życia wiecznego, jakie daje nam  Chrystus.

Jak każdy wieniec ma on kształt koła, które symbolizuje nieskończoność Boga - nie ma On początku ani końca.

I na koniec samo zapalanie świec. Wiąże się ono ze słowami  Jezusa, który nazwał samego siebie "światłością świata".

W naszym domu od kilku lat tradycyjnie wieniec adwentowy przygotowuje mój mąż. W tym roku wykorzystaliśmy do niego dwa kwadratowe talerze. Na mniejszym stoją cztery świece ( w tym roku u nas białe), do większego przyklejone są zielone gałązki oraz liście bluszczu. Wieniec ozdobiony jest jesiennymi owocami: jarzębiny, głogu, czarnego bzu i śnieguliczki. Jak widać nie jest to tradycyjny wieniec, a nazwałabym go raczej "wariacją na temat wieńca adwentowego". Mimo tego bardzo mi się podoba i cieszę się, że będzie nam towarzyszył podczas tegorocznego Adwentu. Na zdjęciu są dwa wieńce - ten drugi jest prezentem dla mojej Cioci.

* Tekst zaczęłam pisać w sobotę stąd pojawiło się to "jutro".

W świątecznym nastroju - odsłona druga

Już mamy drugą połowę listopada!!! Trudno mi w to uwierzyć, bo nie wiem, gdzie się zapodział jego początek. 

Od niedzieli Adwent co oznacza, że święta tuż tuż. A ja daleko w lesie z moimi pracami. Coś niecoś jednak zrobiłam. 

Dziś zaprezentuję dwie kolejne bombki (jedna z nich przeznaczona jest na prezent) oraz lampion zrobiony na kursie.

Pierwsza bombka zrobiona jest techniką karczocha. Użyłam trzech kolorów: granatowego, bordowego i szaro-gołębiego. Zdjęcia niestety nie do końca oddają właściwą kolorystykę.

Chyba podoba się nawet mojej Dżetce. 

A oto druga bombeczka. 

Stanowi połączenie dwóch technik - decoupage'u i bombki karczochowej. Użyłam serwetek, które mój mąż przywiózł  z delegacji. Dzwoneczki ozdobiłam brokatem czego na zdjęciu właściwie nie widać. Do obrazka najlepiej pasowały wstążki w kolorze jasnego, ciepłego brązu i zieleni. 

W zbliżeniu widać wreszcie brokacik. 

I na koniec lampion. Wykonany techniką serwetkową. Ozdobiony brokatem i pastą strukturalną zwaną sztucznym śniegiem. Nie jest idealny, ale to pierwsza próba. Może uda mi się zrobić coś lepszego. Mam kilka kieliszków z Ikei więc pewnie niedługo zabiorę się do roboty. 

I znów Dżetunia. Tym razem pilnuje lampionu - pewnie żeby nie spadł. 

Na dziś tyle prac. Mam nadzieję, że niedługo zaprezentuję kolejne świąteczne ozdoby.

Chór Aleksandrowa

Minęła już połowa listopada a ja nie miałam czasu ani na czytanie, ani na komputer. Pośród swoich rozlicznych zajęć mogłam za to do woli słuchać muzyki. A to przede wszystkim za sprawą mojej ukochanej "mpczwóreczki", którą można zawsze mieć przy sobie. 

Od kilku dni słucham pieśni w wykonaniu rosyjskiego chóru męskiego znanego jako Chór Aleksandrowa. Kocham  chóry, a szczególnie męskie głosy. Stąd jestem pod niewątpliwym urokiem wykonywanych przez chór utworów. 

Akademicki Zespół Pieśni i Tańca Armii Rosyjskiej im. A.W. Aleksandrowa, znany jako Chór Aleksandrowa, powstał w 1928 roku jako  Zespół Domu Armii Czerwonej im. Michaiła Frunzego. Jego założycielem był Aleksander Wasiliewicz Aleksandrow wybitny kompozytor i drygent rosyjski, profesor moskiewskiego konserwatorium. Po raz pierwszy zespół wystąpił 12 października 1928 roku. Jego skład stanowiło wtedy tylko 12 artystów: oktet wokalny, dwóch muzyków i dwóch tancerzy. Podobno jednym z widzów na tym występie był sam Józef Stalin. 

W latach trzydziestych zespół zaczął zdobywać coraz większy rozgłos, zwiększał też systematycznie swój skład. Dziś podczas koncertów bierze udział około 130 artystów. 

 

Z pierwszym zagranicznym koncertem udał się chór w 1937 roku do Francji  by na Wystawie Światowej w Paryżu reprezentować sztukę radziecką. Zdobył wtedy Grand Prix wystawy odnosząc tym samym wielki sukces. Do dziś  Chór Aleksandrowa koncertował w ponad 70 państwach na całym świecie. Często przyjeżdża także do Polski, gdzie przyjmowany jest z wielkim aplauzem. 

W repertuarze chóru znajduje się ponad 2000 utworów - od pieśni żołnierskich i narodowych przez pieśni ludowe i sakralne po utwory rosyjskich i światowych kompozytorów. Na uwagę zasługuje przede wszystkim bogata aranżacja tych utworów. Tak jak większość męskich chórów składa się on z trzech sekcji wokalnych: tenoru, barytonu i basu. W większości utworów artyści podzieleni są jednak na większą liczbę głosów dochodzącą niekiedy aż do 8 linii wokalnych. Daje to właśnie ten wspaniały efekt i sprawia, że występy chóru cieszą się ogromną popularnością. 

Nieoficjalnie wiadomo, że artyści lubią występować przed polską publicznością. Na tę okazję mają przygotowanych także kilka utworów po polsku (Hej, sokoły, Czerwone maki na Monte Cassino, Brunetki, blondynki i inne).